باب: فضل
التأذين.
4. EZAN OKUMANIN FAZİLETİ
حدثنا
عبد الله بن
يوسف قال:
أخبرنا مالك،
عن أبي
الزناد، عن
الأعرج، عن
أبي هريرة: أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال: (إذا
نودي للصلاة،
أدبر الشيطان
وله ضراط، حتى
لا يسمع
التأذين،
فإذا قضي
النداء أقبل،
حتى إذا ثوب
بالصلاة
أدبر، حتى إذا
قضي التثويب
أقبل، حتى
يخطر بين
المرء ونفسه،
يقول: اذكر
كذا، اذكر
كذا، لما لم
يكن يذكر، حتى
يظل الرجل لا
يدري كم صلى).
[-608-] Ebu Hureyre (r.a.) Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in şöyle
buyurduğunu nakletmiştir: ''Ezan okunduğu zaman şeytan arkasını dönüp ezanı
işitmeyeceği yere kadar kaçar. Bu esnada kapıldığı telaş yüzünden yellenir.
Ezan bitince dönüp geri gelir. Namaz için kamet getirilince yine arkasını dönüp
kaçar. Kamet bitince tekrar gelir ve kişi ile düşüncelerinin arasına girer. Ona
hiç aklında olmayan konulara ilişkin 'şunu hatırla, bunu hatırla' diye vesvese
verir. Nihayet insan, kaç rekat kıldığının farkında olmaz.
Tekrar: 1222, 1231, 1223, 3285.
ÖNEMLİ AÇIKLAMA: Öyle anlaşılıyor
ki, burada bahsi geçen şeytandan maksat İblis'tir. Nitekim ileride
belirtileceği gibi bir çok sarihin sözü de bunu gösterir. Ancak burada şeytan
türü de kasdedilmiş olabilir. Bir başka ifade ile, insan ve cinlerden oluşan
bütün âsiler kasdedilmiş olabilir. Şu kadarı var ki, burada bunlardan maksat,
sadece cin olan şeytanlardır.
ÖNEMLİ AÇIKLAMA: (Ezanı işitmemek
için) İlk etapta akla gelen manaya göre şeytan, bile bile sesli şekilde
yellenmeye yönelmiştir. Ya kendi çıkardığı sesle meşgui olup ezan sesini
bastırmak, ya da sefih kimselerin yaptığı gibi ezanı küçümsemek için bu şekilde
yellenmiştir. Ancak şeytan, bile bile yellenmemiş de olabilir. Muhtemelen ezan
sesini duyunca şiddetli bir korkuya kapılıp yellenmiş olabilir. Bir başka
İhtimale göre ise, şeytan bile bile yellenmiştir. Böylece namaza uygun olan
taharete, hades ile karşılık vermek İstemiştir.
Bu hadise dayanılarak, yüksek sesle ezan okunmasının müstehap
olduğu sonucuna varılmıştır. Çünkü "ezanı işitmeyeceği yere kadar"
sözü, şeytanın, ezanı duyamayacağı yere kadar kaçtığını gösteren açık bir
ifadedir. Şeytanın ezan okununca nereye kadar kaçtığı hususu ise, İmam
Müslim'in Cabir'den naklettiği şu hadiste geçen "Ravhâ'ya varıncaya
kadar" ifadesiyle belirtilmiştir. A'meş, Ebu Süfyan kanalıyla Cabir'in
Medine ile Ravha arasında 36 MİL olduğunu belirttiğini nakletmiştir.
(kamet getirilince) Çoğunluğa göre bu hadiste geçen fiili kamet
getirmek anlamına kullanılmıştır. Bu konuda Hattâbî şöyle demiştir: "Genel
ola¬rak insanlar, fiilinden sabah ezanında ifadesinin okunmasini anlar. Ancak
onunla bu hadiste, kamet getirmek kasdedilmiştir." Doğrusunu en iyi Allah
bilir.
(kişi ile düşüncelerinin arasına girer) Yani namaz kılan ile kalbi
arasına girer. Bu konuda el-Bâcî şöyle demiştir: "Bu ifade şu manaya
gelir: Şeytan, kul ile namaza yönelme gayesi ve İhlası arasına girer."
(Ona hiç aklında olmayan konulara ilişkin) Yani namaza girmeden
önce aklında olmayan şeylerle alakalı olarak vesvese verir. Nitekim İmam
Müslim'in naklettiği bir rivayette "daha önce hatırında olmayan meselelere
dair" şeklinde geçmektedir. Bundan dolayı Ebu Hanîfe, kendisine gelip
gömdüğü bir hazineyi bulamadığı için dert yanan adama, namaz kılmasını ve namazında
dünyalık bir konunun kendisine musallat olmaması için hassasiyet göstermesini
telkin etmiş¬tir. Adamcağız imamın söylediklerini yerine getirmiş ve bu sayede
hazineyi gömdüğü yeri hatırlamıştır.
Önemli
Açıklama: İbn Battal şöyle demiştir: "Ezan okunduktan sonra camiden
çıkan kimsenin azarlanmasının bu konuyla ilgisi vardır. Zira bununla camiden
çıkan kimsenin ezanı işitince kaçan şeytana benzememesi hedeflenmiştir."
Doğrusunu en iyi Allah bilir.